راهنمای فسخ قرارداد کاری در سال ۱۴۰۴: شرایط، مراحل و حقوق طرفین
در بازار کار امروز، فسخ قرارداد کاری یکی از موضوعات حساس است که میتواند برای کارگران و کارفرمایان چالشبرانگیز باشد. با توجه به قوانین جاری در سال ۱۴۰۴، درک درست از شرایط فسخ کمک میکند تا حقوق هر دو طرف حفظ شود و از اختلافات قانونی جلوگیری گردد. آیا میدانید فسخ یکطرفه در چه مواردی مجاز است؟ یا چگونه باید اقدام کنید تا حقوقتان ضایع نشود؟ در این مقاله، به بررسی جامع این موضوع میپردازیم تا راهنمایی عملی برایتان فراهم کنیم.
تعریف فسخ قرارداد کاری و انواع آن
فسخ قرارداد کاری به معنای پایان دادن به روابط کاری بین کارگر و کارفرما است که میتواند یکطرفه یا دوطرفه باشد. بر اساس قوانین کار، این فسخ در قراردادهای دائمی بیشتر دیده میشود، اما در قراردادهای موقت یا پروژهمحور، معمولاً مجاز نیست مگر با توافق طرفین یا دلایل خاص. انواع فسخ شامل فسخ توسط کارفرما (که اغلب به شکل اخراج است)، فسخ توسط کارگر (مانند استعفا) و فسخ خودکار (مانند فوت یا بازنشستگی) میشود.
در سال ۱۴۰۴، قوانین تأکید میکنند که فسخ باید بر اساس مواد قانونی مانند ماده ۲۱، ۲۵ و ۲۷ قانون کار انجام شود. مثلاً در قراردادهای موقت، هیچ طرفی نمیتواند به تنهایی فسخ کند، زیرا این قراردادها برای مدت یا کار مشخص تنظیم شدهاند. این رویکرد برای حفظ ثبات شغلی طراحی شده و از سوءاستفاده جلوگیری میکند.
شرایط فسخ قرارداد توسط کارفرما
کارفرما نمیتواند بدون دلیل قرارداد را فسخ کند؛ این کار نیاز به شرایط خاصی دارد. طبق ماده ۲۷ قانون کار، فسخ مجاز است اگر کارگر در انجام وظایف کوتاهی کند، آییننامه انضباطی را نقض کند یا رفتارهای نامناسبی مانند غیبت غیرموجه، سرقت یا اختلال در کار داشته باشد. ابتدا باید تذکر کتبی داده شود و اگر تکرار شد، فسخ ممکن است.
مهمترین شرط، کسب نظر مثبت از تشکل کارگری مانند شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی است. اگر چنین تشکلی نباشد، هیئت تشخیص اداره کار باید موافقت کند. بدون این نظر، فسخ غیرقانونی است و کارگر میتواند شکایت کند. در سال ۱۴۰۴، بخشنامههای جدید تأکید میکنند که حتی اگر کمیته انضباطی کارگاه تصمیم به اخراج بگیرد، باز هم نظر تشکل الزامی است.
برای مثال، اگر کارگری سه بار غیبت غیرموجه داشته باشد، کارفرما پس از تذکر کتبی و کسب نظر مثبت شورا، میتواند قرارداد را فسخ کند. اما اگر دلیل اقتصادی مانند کاهش تولید باشد، فسخ مجاز نیست مگر با مجوزهای خاص.
جدول زیر شرایط اصلی فسخ توسط کارفرما را نشان میدهد:
| شرط فسخ | توضیحات | الزامات قانونی |
|---|---|---|
| قصور در وظایف | عدم انجام درست یا بهموقع کارها | تذکر کتبی و تکرار تخلف |
| نقض آییننامه انضباطی | رفتارهای غیراخلاقی یا بینظمی | نظر مثبت تشکل کارگری یا هیئت تشخیص |
| جرایم کیفری | محکومیت قطعی کارگر | فسخ فوری پس از حکم دادگاه |
| عدم نیاز به نیروی کار | تنها در موارد نوآوری فنی | مجوز از اداره کار |
این جدول کمک میکند تا شرایط را سریع ارزیابی کنید. کارفرمایان باید مدارک را حفظ کنند تا در صورت شکایت، دفاع کنند.
شرایط فسخ قرارداد توسط کارگر
کارگر هم میتواند قرارداد را فسخ کند، اما باید تشریفات را رعایت کند. فسخ توسط کارگر اغلب به شکل استعفا است و طبق ماده ۲۱، باید کتبی باشد. کارگر موظف است حداقل یک ماه پس از استعفا در محل کار بماند تا کارفرما جایگزین پیدا کند. همچنین، ۱۵ روز فرصت انصراف از استعفا وجود دارد.
دلایل فسخ میتواند شخصی باشد، اما اگر کارفرما حقوق را نپردازد، شرایط کار را تغییر دهد یا سلامت کارگر را تهدید کند، فسخ فوری مجاز است. در قراردادهای دائمی، کارگر حق فسخ دارد، اما در موقتها نه. ترک کار بدون اطلاع، فسخ غیرقانونی است و مزایا را از دست میدهد.
برای نمونه، اگر کارگری به دلیل عدم پرداخت حقوق دو ماهه استعفا دهد، میتواند بلافاصله ترک کند، اما باید کتبی اطلاع دهد و حقوق معوقه را مطالبه کند. این روش امنیت کارگر را حفظ میکند و از سوءاستفاده کارفرما جلوگیری میکند.
مراحل فسخ قرارداد کاری
فرآیند فسخ باید گامبهگام باشد تا قانونی بماند. برای کارفرما: ابتدا تذکر کتبی، سپس درخواست نظر از تشکل یا هیئت تشخیص، و در نهایت اطلاعرسانی به کارگر و پرداخت حقوق. برای کارگر: نوشتن نامه استعفا، تحویل به کارفرما، ماندن یک ماه در کار، و تسویه حساب.
در سال ۱۴۰۴، تأکید بر ثبت الکترونیکی استعفاها در سامانههای اداره کار است تا پیگیری آسانتر شود. اگر اختلافی پیش آید، هیئتهای حل اختلاف بهترین مرجع هستند. مراحل کلی شامل تهیه مدارک، اطلاعرسانی کتبی و تسویه مالی است.
حقوق و مزایای پس از فسخ قرارداد
پس از فسخ، کارگر حق دارد حقوق معوقه، سنوات (یک ماه حقوق به ازای هر سال)، عیدی و مرخصیهای استفادهنشده را دریافت کند. اگر فسخ توسط کارفرما باشد، ممکن است خسارت هم پرداخت شود. کارگر بیکار شده میتواند از بیمه بیکاری استفاده کند اگر حداقل شش ماه سابقه داشته باشد.
کارفرما باید ظرف ۱۰ روز تسویه کند، در غیر این صورت جریمه میشود. برای مثال، کارگری با پنج سال سابقه پس از فسخ، پنج ماه حقوق سنوات میگیرد، حتی اگر استعفا داده باشد. این مزایا امنیت مالی را تضمین میکند.
چالشها و مشکلات رایج در فسخ قرارداد
یکی از چالشها، عدم توافق بر سر دلایل فسخ است که منجر به شکایت میشود. کارگران گاهی بدون اطلاع ترک میکنند و حقوقشان را از دست میدهند. کارفرمایان هم بدون نظر تشکل اقدام میکنند و حکم بازگشت به کار میگیرند. در سال ۱۴۰۴، با افزایش نظارت، این مشکلات کمتر شده، اما آگاهی کلیدی است.
برای نمونه، اگر کارفرمایی بدون تذکر کارگری را اخراج کند، هیئت حل اختلاف میتواند حکم بازگشت صادر کند و کارفرما خسارت بپردازد. این چالشها نشان میدهد چرا مشاوره حقوقی مهم است.
نکات کلیدی برای فسخ موفق قرارداد کاری
همیشه فسخ را کتبی انجام دهید و نسخهای نگه دارید. از مفاد قرارداد پیروی کنید و اگر لازم، با اداره کار مشورت کنید. کارگران از حقوقشان دفاع کنند و کارفرمایان مدارک تخلف را جمعآوری کنند. در قراردادهای جدید، بندهای فسخ را واضح بنویسید تا ابهامی نباشد.
در نهایت، فسخ قرارداد کاری اگر با رعایت قوانین باشد، میتواند به نفع هر دو طرف باشد. با آگاهی از مقررات سال ۱۴۰۴، میتوانید از حقوقتان حفاظت کنید و روابط کاری سالمتری داشته باشید.
در صورت نیاز به مشاوره امور مربوطه با ما تماس بگیرید.
